Lm. Đaminh Trần Ngọc Đăng
Cổ nhân có câu: “Nhân sinh bách hạnh, HIẾU vi tiên” (con người có trăm đức tính tốt, hiếu là trước hơn hết). Chữ hiếu, đạo hiếu, luôn được đề cao trong văn hóa Á Đông nói chung và Việt Nam nói riêng. Đây là hạt giống tốt lành, rất phù hợp với mạc khải của Chúa, vì Ngài dạy ta “Phải thảo kính Cha Mẹ” (Điều răn thứ tư, x. Xh 20,12) và Ngài chúc phúc cho những ai giữ điều răn thảo hiếu: “Ai yêu mến Cha thì đền bù tội lỗi, ai thảo kính Mẹ thì như người tìm được một kho tàng” (Hc 3,3).
Tôn danh chính thức của Thánh Vinh Sơn Liêm được ghi trong niên lịch phụng vụ là Vinh Sơn Phạm Hiếu Liêm. Khi chiêm ngắm cuộc đời của ngài, chúng ta khám phá ra một điều khá thú vị là chữ HIẾU không chỉ là tên đệm mà còn nổi bật lên trong các mối tương quan của ngài với Chúa, với anh em, với chính mình và với thế giới.
HIẾU THẢO với Thiên Chúa là Cha
Thánh Vinh Sơn Liêm quả thật là “con thảo của Cha trên trời”. Ngay từ nhỏ, ngài đã được dâng mình vào Nhà Đức Chúa Trời và là “cậu bé chăm ngoan, đơn sơ và tiến triển nhanh chóng về đàng đạo đức”[1]. Khi du học bên Phi Luật Tân (Philippines), ngài cũng tỏ ra là người đạo đức nhiệt thành qua nguyện vọng muốn trở thành linh mục và tu sĩ Dòng Đaminh. Lòng hiếu kính ấy thể hiện cách sống động cụ thể qua 14 năm trường gian khổ cực hình để đem các linh hồn về cho Chúa. Lòng hiếu kính đạt tới đỉnh cao qua việc ngài sẵn sàng chịu lao tù, tra tấn và đổ máu đào để làm chứng cho Chúa với lời tuyên xưng khẳng khái: “Thưa ngài (chúa Trịnh), tôi không coi thường luật lệ nhà vua, nhưng dù là một Kitô hữu non trẻ thôi, mà Chúa trời đất, Đấng tôi hằng vâng phục trên hết, cũng đã ban cho tôi biết bao ân huệ và vinh dự được truyền giảng đạo thánh của Người. Tôi không tin là tôi làm điều gì sai trái khi tỏ lộ đức tin cho đồng bào bất hạnh của tôi, những người chưa biết đức tin, nhưng hơn nữa, tôi còn sẵn sàng để tiếp tục làm như thế. Đó là nguyện vọng lớn lao nhất của tôi”[2].
HIẾU ĐỄ, hiếu nghĩa với tha nhân
Thánh Vinh Sơn Liêm là người sống rất có tình có nghĩa với mọi người, kính trên nhường dưới, đúng với câu người xưa: “Đệ tử nhập tắc hiếu, xuất tắc đễ” (Con em ở trong nhà thì hiếu thảo, ra bên ngoài thì kính nhường). Khi ở Nhà Đức Chúa Trời thì ngoan ngoãn vâng lời Cha Chính Huy, các cha, các thầy, tùng phục chịu khó trong các bổn phận như giúp lễ, giúp việc, tháp tùng, học hành… Khi làm việc tông đồ, ngài xông pha lặn lội, nhất là năng ngồi tòa giải tội, dâng lễ, giảng dạy, kinh nguyện và thương giúp người. Vì hoàn cảnh bắt bớ, ngài thường xuyên thức khuya dậy sớm, nhiều khi thâu đêm, để dâng lễ, giải tội và giảng giải khuyên răn các tín hữu trung thành giữ vững đức tin. Ngài gần gũi giúp đỡ những người nghèo khổ và lo liệu cho các nhu cầu của cộng đoàn tới mức quên mình. Hai biến cố cho thấy rõ lòng hiếu đễ, hiếu nghĩa của ngài là việc ngài biện hộ cho cha thánh Gia trước tòa và nhất là sẵn sàng cùng tử đạo với cha thánh Gia để làm chứng cho Chúa[3].
HIẾU HỌC: chăm chỉ học hành
Thánh Vinh Sơn Liêm là người hiếu học. Từ khi còn nhỏ, ngài đã chăm chỉ học phép tắc nhà chung, học tiếng Latinh và chữ Nho. Nhờ chuyên cần, ngài tiến bộ rất nhanh chóng về học thức, nên mới 16 tuổi, ngài đã được bề trên chọn đi du học tại Manila, Philippines. Tại trường Gioan Letran, ngài đã “vượt trội các bạn đồng môn và làm cho các giáo sư hết mực hài lòng”[4]. Chính vì xuất sắc như thế, ngay khi trở lại Việt Nam, ngài đã được chào đón làm giáo sư cho chủng viện Trung Linh. Sự linh động mục vụ, tài thuyết giảng và khả năng đối thoại đã được chứng minh qua 14 năm hoạt động tông đồ, qua những gặp gỡ trao đổi với các đại diện tôn giáo ở Hội Đồng Tứ Giáo và qua màn trao đổi với bà Thái Tôn...[5]
HIẾU HÒA: xây dựng hòa bình
Mang trong mình dòng máu người Việt, Thánh Vinh Sơn Liêm cũng in sâu tâm niệm “dĩ hòa vi quý”. Tâm niệm ấy được thánh hóa và thăng hoa nhờ giáo huấn của Tin Mừng: “Phúc cho ai xây dựng hòa bình, vì họ sẽ được gọi là con cái Thiên Chúa” (Mt 5, 9). Chính vì thế, khi tuyên khấn trong Dòng Đaminh, ngài đã chọn biệt hiệu cho mình là Vicente de la Paz (Vinh Sơn Hòa Bình). Không chỉ là khẩu hiệu suông, Thánh Nhân đã sống linh đạo hòa bình trong đời, khi luôn gắn bó chặt chẽ với Chúa, yêu thương chan hòa với mọi người, hiếu thuận với anh em bạn bè, nhã nhặn nho nhã với những ai thù ghét, bắt bớ, đánh đập, bách hại mình. Ngài chỉ khát khao rao truyền đạo Chúa với ước mong cho mọi người được ơn cứu độ Chúa ban: “Ước vọng lớn nhất của tôi là tiếp tục bày tỏ đức tin cho quý đồng bào bất hạnh của tôi, là những người chưa nhận biết đức tin”[6].
Trên đây chúng ta khắc họa lại chân dung hiển vinh của Thánh Vinh Sơn Liêm với những chữ hiếu trong cuộc đời của ngài. Hai chữ hiếu (孝)đầu có nghĩa là kính trọng, yêu mến, biết ơn, phụng sự, đó là lòng hiếu thảo, hiếu kính, hiếu thuận với Chúa; lòng hiếu đễ, hiếu nghĩa, hiếu thuận với bề trên, anh em, bạn bè, tha nhân… Hai chữ hiếu (好) sau có nghĩa là yêu thích, say mê, ưa chuộng, đó là tâm hồn ham học hỏi, say mê chân lý, mến mộ tri thức, là trái tim yêu chuộng hòa bình, vun đắp bình an, kiến tạo hòa giải…
Những chữ hiếu ấy là những bài học vô giá cho con cháu noi gương, vì “nhân sinh bách hạnh, hiếu vi tiên” và “biển học vô bờ”. Một con người sống có lòng tôn kính biết ơn với bề trên, yêu thương hiền hòa với mọi người, hướng thiện, cầu tiến, lan tỏa năng lượng tích cực và gieo rắc an bình, sẽ luôn là phiên bản tốt đẹp của “Vinh Sơn Hòa Bình” mà thế giới ngày nay đang cần đến.
Mừng kính 250 năm hồng phúc tử đạo của
Thánh Vinh Sơn Phạm Hiếu Liêm
07/11/1773 - 07/11/2023
[1] X. M. B. Cothonay, o.p., Lives Of Four Martyrs …, Bản dịch trích trong Đaminh Trần Ngọc Đăng, Trái Tim Hòa Bình, tr. 8-9.
[2] Ibidem, tr. 15.
[3] Ibidem, tr. 16.
[4] Ibidem, tr. 8-9.
[5] Ibidem, tr. 10-12.
[6] Ibidem, tr. 15. |
